Koadrilen jeitsiera mitikoa...

Euskal Herriko jai gehienei hasiera emateko erabiltzen den metodoa "txupinazoa"rena da. Baina Portu Zaharreko jaietan Algortan ez bezala, ez da metodo hori erabiltzen. Zein orduan? Koadrilen jeistsiera! Maria Cristina kaletik Portu Zaharreraino. Koadrilen jeitsiera bukatu eta gero esan daiteke Portu Zaharreko jaiak hasi egin direla. Herritar guztiak biltzen dira ibilbide osoan zehar, Algortako errepide, enparantza eta aldapa guztiak okupatuz. Argi dago jaiei hasiera emateko eta herritarren gozamenerako antolatzen dela hau baina, gainera, txapelketa orokorraren lehenengo froga da. Horregatik koadrila bakoitzak beren imaginazio eta baliabide guztiak erabili behar dituzte, bereziki, epaimahaiaren aurrean primeran gelditzeko. Izugarria da zenbaitek zelako itxura eta istorio asmatzen duten... Logikoa denez, iritzi desberdinak sortzen dira, froga honetan koadrila irabazlea zein izango den erabakitzeko; baina azkenean , epaien baitan egongo da erabakia. Urtero, asko dira aurkezten diren taldeak eta horregatik oso zaila da guztien aktuazioak gogoratzea. Hala eta guztiz ere badago beti, buruan gelditzen zaizun batenbat, adibidez, originala izateagatik;eta nire kasuan hauek dira: super mario bross-en bideo jokoa, ume txikien "tio-biboa", (gorputzetik kable batzuk zintzilik zeramatzala) titanic filmaren parodia, afrikako tribuak imitatuz egiten dituztenak, "El conquistador del fin del mundo" telesaiaren parodia...

Aipatutako zenbait momentu biltzen dituen bideo bat aurkitu dut...

Ohitura handiko frogak...

Herri bateko jaiak heltzen direnean sentimendu eta erreakzio ezberdinak agertzen dira. Horien artean daude, zalantzarik gabe, ondo pasatzearen eta lagunekin elkartzearen sentimendua. Baina horrekin batera, urtero, herriko betidaniko ohiturak lantzen duten jardueren antolaketa ematen da herritarren partetik. Portu Zaharrean ere berdin gertatzen da. Urtero, herritarren partaidetza eskatzen duten hainbat jarduera antolatu ohi dira; antzina, Portu Zaharreko lehenbiziko jaiak ospatu zirenean egiten ziren berberak. Horien artean jende gehien biltzen dutenak hauek dira: koadrilako jaitsiera, koadrilak egin beharreko herri-frogak, sokamuturra, antzarrak, marmitako txapelketa, koadrilen aktuazioak(play back...

Hurrengo sarreretan zehar, aurrean aipatutako jardueren inguruan sakonduko dugu, bakoitzean egon ohi diren bitxikeriak aipatuz.

Zelako pertsonaiak...

Beharbada, Euskal Herriko beste hainbat herrietan ere pertsonai xelebreak egongo dira. Gurean hala da. Pertsonai xelebreak diodanean, benetazko pertsona edo "de carne y hueso" esaten den modukoei buruz ari naiz. Bestela, Portu Zaharraren historian ahaztezinak diren "Txo" eta goiko partean kokaturik dagoen arrantzale bikotea aipatu beharko nituen.(Aurrerantzean hitz egingo dugu haiei buruz)



Bi dira Portu Zaharra entzutean burura datorkizkit pertsonak: Carolo eta Jontxu. Bi pertsona oso ezberdinak direnez gero, banan-banan aurkeztuko dizkizuet.

• Batetik Carolo dago, betidanik bertan bizi izan den agurea. Honek Portu Zaharrak eduki dituen zenbait aldaketa eta aurrerapenen lekuko izan da seguraski. Adjektibo bat ematekotan xelebrea, bitxia izango litzateke. Portu Zaharretik gora eta behera ibili ohi da beti eta handik dabiltzan koadrila gazteak agurtu eta burla egiten die. Hauek soberan ezagutzen dute agurea eta horregatik haren hitzak humorez hartzen dituzte. Nire amak kontatu didanez, berak nire adina zeukanean ere horrelakoa zen, eta beraz esan daiteke betidanik zaharra izandako mito modukoa dela Portu Zaharrean.

• Jontxu edo "El mariachi del puerto viejo" dugu bestea. Carolo baino askoz gazteagoa denez, historia gutxiago egotzi dakioke. Mutiko gazte honi izugarri gustatzen zaio kantatzea(bereziki Mexikoko rantxerak badira) eta herri inguruan antolatzen diren ekitaldietan, aukera dagoenean ezsenatokira igo eta bere abestia kantatzen hazten da.(Bere abestia?) Bai horixe! Hain da ezaguna herrian zehar, ezen abesti propio bat sortu da bere omenez(es jontxu, es jontxu el mariachi del puerto viejo...). Mutil oso jatorra da Jontxu eta herritarren onespena lortu du. Getxo eta inguruko herrietako jaietara hurbiltzen bazarete( Bilbon ere) beharbada hantxe ikusiko duzue jai batzordearen kideekin batera.

Bere abesti famatuaren bideoak pena merezi du...

Sakonago ezagutzeko bisitak...

Logikoa den moduan, Getxotarrak eta bereziki Algortakoak garenontzat balio berezia hartzen dute jai hauek. Beharbada, gure herrian bertan ospatzen direlako eta horrekin batera, urtero herriko betiko ohiturei erreferentzia egiten dietelako. Egia esan, izugarriak iruditzen zaizkigu eta bukatzen diren momentutik hurrengo urtekoak berriro hel daitezen irrikaz gaude.


Baina gure jai hauekiko zalantzagabeko ahulezia eta beste herrietatik datozenek adierazten duten onarpen eta ongizatea alde batera utziz, eremu pribatu eta serioago batetik ere antzeman daiteke Portu Zaharreko jaiekiko mirespena. Beste egunean interneteko beste blog batean ikusi ahal izan nuenez, Portu Zaharrera bisita moduak antolatzen dabiltza Diputazioak eta Europako Komunitateak. Hauetan, betidanik itsaso herria izan denaren paisai eta intereseko guneak ezagutzeaz aparte, jai hauen inguruko historia eta ohiturekin erlazionaturiko informazioa partekatuko da.


Beraz, zalantza gabe esan daiteke herri txiki honek jendearengan eragin positiboa izan duela. Ekimen honi buruzko informazio gehiago nahi izanez gero http://puertoviejodealgorta.blogspot.com/ en aurkituko duzue. Nire partetik ezer gehiagorik ez. Herri arrantzale honen inguruko berezitasun eta bitxikeri gehiago ezagutzeko aukera izango duzue blog honetan zehar.

Agur eta ongi ibili.

Nolatan izenburu hau?

Munduko zati guztietan ospatzen dira betidanik herri eta hiriko jaiak, eta herri bakoitzean ohitura eta jarduera desberdinak daude kulturaren arabera. Zenbait herrietan jaiak irauten duten bitartean jantzi konkretu batekin irtetzen dira kalera, gehienetan, herriaren historiarekin zuzenki erlazionatuta dagoelarik.

Euskal Herriko jai askotan arrantzalez janzteko ohitura dago; jakina denez, hemen beri egon delako arrantzaren ohitura handia.

Gure Portu Zaharreko jaietan ere, arrantzalez irtetzeko ohitura daukagu lehen hiru egunetan zehar. Baina hemen, eta hau da Euskal Herriko beste jaiengandik desberdintzen gaituena; azken eguna "pijama eguna" ospatzen da.

Betidanik azken egunean, jendea pijamaz jantzita ateratzen da kalera; gizonek nesken kamisoiak eraman ohi dutelarik, eta neskek aldiz, gizonen erara. Jarraitu beharreko ohitura izateaz aparte, oso barregarri suertatzen da jendea gisa horrekin jantzia ikustea, benetan gauza kuriosoa delako.

Hau guztiagatik bururatu zitzaidan blogari izenburu hau jartzea; bai arrantzalez jantzita, bai pijamaz jantzita primeran pasatzen dugulako eta herrian zehar juerga izugarria antolatzen delako.

Horra hor azalpena...

txoko berezia...

Egia da, berez, Algorta eta Portu Zaharreko jaiak herri berberaren barruan ospatzen direla; baina aldiz, giro gehiena dagoen eremua edo "jai-txokoa" nolabait esateko ez da berdina. Nahiz eta urtero Portu Zaharreko jaiei hasiera ematen dien koadrilako jeitsiera(blog honetan zehar horretaz sakonago hitz egingo dugu) Algortako goikaldeko partean hasi, jaien epizentroa behekaldean dago, kaiaren ondoan. Logikoa den bezala, gure adinekoei interesatzen zaien momentua, gaua, itsaso ondoko zelaigune handian kontzentraturik egoten da. Baina egunaren gainontzeko orduetan umeentzako jarduera eta helduentzako ekitaldiak ospatu ohi dira Portu Zaharreko aldapa luze eta tabernetan.

Horrela, jaietara hurbiltzen direnen atentzioa bereganatzea lortzen duten bi puntu nagusi daude: Portu Zaharreko kaia, koadriletako froga eta bainu bat hartzera ausartzen direnen erabilerarako; eta gainontzeko eremua zabala, non musikaz blaitzeko txosnak, kontzertuak ospatzeko eszenatokiak eta festazaleen multzoak aurkitzen diren.



Betidanik han ospatu egin dira Portu Zaharreko jaiak, eta herri txiki baten ohitura izatera heldu da. Horregatik orain, bertako eremua okupatuko duen proiektu berriaren inguruko zurrumurruak irten direnean, herritarron desadostasuna nabaria da.



Hurrengo sarreran, proiektu honi buruzko informazio sakonagoa agertuko da, horrek herritarrengan sortu dituen eragin desberdinekin batera.



Besterik gabe, hurrengorarte!

gaizki ulertuak ekiditzeko...

Bigarren sarrerako testuari erreparatuz, kalimotxoa(ardoa+coca-cola) Algortako Portu Zaharreko jaietan asmatu egin zen? EZ. Aurrekoan publikaturiko informazioa guztiz egia da baina badago errakuntzara ekar gaitzakeen esaldi bat: "Dirua lortzea oso garrantzitsua zen eta horregatik errakuntza batengatik garraztuta zegoen ardoa coca-colarekin nahasi behar izan zuten."

"Kalimotxoa" izenaren sorterria Getxoko Portu Zaharra da baina aldiz, nahasketaren sortzaileak ez daude batere argi. Honek zer esan gura du? 1972ko abuztuaren 12a baino lehenago, nahasketa edari moduan erabiltzen zela Bilbon, baina esan genezake garai horretan, oharkabean igaro zuela.

Esan bezala, 60ko hamarkadaz geroztik edari hori existitu izan da Bilbon baina "Rioja libre" izenarekin. "Serantes" tabernan eskura zitekeen, musikaren erritmoaz jendeak dantza egin zezan, "mover el esqueleto" esaten dena.

Hau guztiagatik, kalimotxoaren sorreraren bertsio desberdinak aurki daitezke toki guztietan, baina desberdintzen jakin behar ditugu. Getxoko Portu Zaharrean izena asmatu zen baina lehendik Botxoan, zapore kurioso hori aurki zitekeen.

Egon daitezkeen errakuntzak galarazteko eta informazioa den bezala bereganatzeko idatzi nahi izan dut hau.

Hurrengoan Portu Zaharreko jaiekin zuzenkiago erlazionaturiko edukiekin jarraituko dut hausnarketa.

Besterik gabe, hurrengora arte!

Sarrera

Nire blogari hasiera emateko honako galdera etorri zait burura: nor ez da noizbait etxera itzuli kamiseta kalimotxoz zikindua duela? Ziur nago hau irakurrita gehienok identifikatuta sentitzen zaretela. Baina hemen egin beharreko galdera hauxe dugu: ba al dakizue benetan non sortu zen "kalimotxoa" izena? Bai horixe, Portu Zaharrean!! Gure herri txiki honetan beti kontatu izan denez, orain dela urte asko,1972ko abuztuaren 12an gertatu zen. Bi lagunen homenean jarri zioten edari honi daukan izena; Kali eta Motxo. Urtero, jai batzordeak herrian zegoen txosna bakarraz arduratzeko koadrila bat hautatzen zuen eta urte horretan "antzarrak" taldeko gazteei zegokien(horko partaideak ziren Kali eta Motxo). Dirua lortzea oso garrantzitsua zen eta horregatik errakuntza batengatik garraztuta zegoen ardoa coca-colarekin nahasi behar izan zuten. Hain handia izan zen herrikoen artean izandako arrakasta, ezen pixkanaka-pixkanaka Bilbotik zabaltzen hasi zen eta ondoren txoko guztietara. Zein gauza kuriosoa!!

Hurrengoan bitxikeri gehiago...

Ongi etorri!!

Kaixo guztioi! Ainhoa naiz, kazetaritza bigarren mailako ikasle bat. Klaseko ariketa moduan blog bat sortu eta osatzen joatea eskatu digute lauhileko osoan zehar. Hau izango da nirea, eta izenburuari erreparatuz argi eta garbi ikusten ez den arren, hain ospetsuak diren Portu Zaharreko jaiei buruzkoa izango da. Eta horrela, lauhilekoan zehar, jaia hauen anekdota barregarriak, pertsonai xelebreak, egon ohi diren jarduerak eta hain ezaguna den "pijama egunari" buruzko zenbait zertzelada agertuko dira. Horrekin batera, eta blogari ikutu dinamiko bat emateko asmoz, bertan egiten ohi diren frogak( sokamuturra, antzarrak, koadrilako jeitsiera ...), taldeen aktuazioak eta orokorrean, burura etortzen zaizkidan momentu onenen bideo eta argazkiak ere. Besterik gabe espero dut interesgarria eta zuen gustokoa gertatzea eta zuen ekarpen eta iritzi pertsonalak gaineratzea.