Festazale berezia...

Badago herrietako jai gehienetan aurki daitekeen animali festazale bat. Jaien kontestutik kanpo, animali beldurgarri eta basati moduan ikustera ohituta gaude baina, kasu berezi hauetan erabat desberdina den ikuspuntu batetik begiratzen dugu. Nahiz eta San ferminetan protagonista eztabaidagarriak izan, gainontzeko jaietan ere ezin zaie meriturik kendu.
Nori buruz hitz egiten nago? Noski, suzko zezenari buruz!Gauari hasiera egokia emateko ezin falta daitekeen pastelaren ingredientea da; Horren harira, zer da hegaluzerik gabeko marmitako bat? Horrek ez dauka zentzurik! Gainera, ume, gazte eta helduek elkarrekin disfruta dezaketen jarduera da. Portu Zaharreko jaietan, lehen komentatu dugunaz gain, beste arrazoi batengatik da berezia. Zezenaren oskolaren barruan doana, hau da, zezenari bizitza ematen diona; Algortan soberan ezaguna den "Guzurti" dugu, gizon xelebrea begiratzen diozun partetik begiratzen duzula.(udan,zenbaitetan oinutsik joan ohi da kaletik naturalitate osoz...zergatik ez?) Honek bai Algortan, bai Portu Zaharrean suarekin erlazioa duen edozein gauza antolatzen du; herrian ezaguna den piroteknia-taldearen eskutik. Jaien parte diren hainbat jardueren protagonista izan ohi da urtero: suzko zezena, txupinazoa, traka, koadrilen jeitsierako suziriak...
Herritarrengandik oso pertsona maitatua bihurtu da urteen poderioz, eta beraz, jaien nahitaezko osagaia.

Guaitos? "De Algorta de toda la vida!"

Bertako ohiturak izan ohi dira herri baten itxura edo kualitateak eraikitzen dutenak. Herri bakoitzean bizi direnen perfila ere horren tradizioak eragindakoa izaten da normalean; baita, historian zehar eman diren gertakizunei erreparatuz, kanpokoek sortu dutena.
Getxo ez da ba, gutxiago izango. Jakina da, noski, inguruko herritarrek Getxori ere "pijolandia" deitzen diotela, dirudienez, zenbait zatitan familia aberats ugari bizi direlako "chalet" eta jauregi handietan. Antzinatik bilbotarrak "txirene"/"botxero" bezala ezagutzen diren lez, getxotarroi ere goitizen bat jarri ziguten, eta nahiz eta gaur egun hain erabilia ez izan, gure herriaren historiaren barruan gordetzen da: "Guaitos". Ikusi zer aurkitu dudan Algortari buruzko blog batean:

"Algorta es un barrio con alma de pueblo, en la Anteiglesia y Municipio de Getxo. Denominado "el pueblo bonito". Sin duda es el pueblo más bonito del mundo... Los algorteños "guaitos, alambreros, cabileños, tangoreños" desde tiempos inmemoriales suelen decir que son "De Algorta de toda la vida..." Y eso les confiere a estos lugareños un status privilegiado que antaño era su aldeanismo y popularidad. El típico algorteño es chirene, dado a la embarcada, a la mentira, al engaño y a la broma..."

Beraz, Bilboko xelebreei "txirene" deitzen dieten moduan, Getxon ere halako ezizena darabiltela ikusten da. Horrekin batera, "de Algorta de toda la vida" direla esateko hainbat sinonimo erabiltzen da: guaitos, alambreros, cabileños, tangoreños...

Hurrengoan, hain goitizen kuriosoaren inguruko historia kontatuko dizuet; bada, hurrengorarte

Aste Nagusia eta Portu Zaharreko jaiak gero eta gertuago...

" Marijaia gora, gure Marijaia Bilbora etorri da Aste Nagusira..." Nork ez du entzun noizbait abesti hau? Hauxe, Athletic-ekoarekin batera Bilboko himnoa kontsidera daiteke. Aste Nagusian zehar ezinezkoa izaten da abesti honek daukan erritmoaz ez kontajiatzea. Bada, nahiz eta munduan hain ezaguna ez izan, gure herrian ere pertsonai sinboliko bat daukagu, Portu Zaharreko ohitura eta historia osatzen duena. Zein? "TXO". Zuen buruan ideia orokor bat sor dezazuen, arrantzalez jantzitako txorimalo antzekoa da; hortik "txo". Oker ez banago, aurten izan da Marijaiaren erreketa zertxobait aldatu den lehen urtea. Orain arte, panpinaren erreketa gauzatzen zen herritar fidelek agurra ematen zioten bitartean, besterik gabe. Baina 2009.urtetik aurrera, egiten zaion harrera moduko agurra merezi duela erabaki dute jaien arduradunek. Hauxe da Portu Zaharreko jaiekin lotzen duena. Txoa-ari agurra emateko erabiltzen den prozesua Bilbon egiten hasi denaren oso antzekoa da. Bi diferentzia daude hauen artean: panpina eta bitartekoa. Hain desberdinak diren bi jai hauek antzeko moduan bukatuko dira aurrerantzean; panpinari agurra esanez, hau, uretatik urrunduz, desagertzen den arte. Bilbon, itsasadarretik eta Algortan, aldiz, kaiatik hondartzara.

Hemen gauza bat argi dago: bi jaien antolatzaileak haien protagonistari agurtzeko era berezia bilatu nahi izan dutela eta bat egin dute haien aukeraketan. Kuriosoa, ezta?

BuRdInEzKo ArRaNtZaLe BiKoTeA

Portu Zaharreko behekaldean dagoen enparantza ezagun egiten duen tabernak "arrantzale" du izena. Plaza horretatik, portuko kaiara ailegatzeko jeitsi behar diren eskailerak baino zertxobait lehenago, eskuinaldean, burdinezko arrantzale bikote itxuroso bat aurki daiteke. Blog honen hasieran komentatu nuen bezala, Portu Zaharrean betidanik egon da arrantzaleen ohitura. Horrela ba, antzina bertako portutik arrantza egitera ateratzen zirenen omenaldi gisa daude horiek han ipinita. Argazkian ikus daitekeen moduan, emakumeak lortutako arrain guztiak sartzeko saskia daraman buruan; eta soinean daraman arropa, antzina portuan lan egiteko eramaten zutena da. Gizonak, ordea, arrantzan irtetzeko txalupa gidatzeko arraunak darama sorbaldan; eta ikusten denez, portuan egunero aritzearen ondorioz lortutako bularrak antzeman ahal zaizkio, gizon indartsuaren itxura emanez.

Portu Zaharraren historia eta ohituretan oso garrantzitsua da irudi hau; betidanik txoko horretan paratuta egon delako eta gainera, kai ingurura goiko partetik hurbiltzen zaren bakoitzean derrigorrez ikusten dituzulako. Beraz, Portu Zaharraren parte bilakatu da.

Hurrengoan, gehiago!

Urtero egon ohi diren aktuazio paregabeak

Gauero, gazteentzako momentuaren parte den suzko zezena bukatu ostean, helduentzako tartea hasten da. Hain ezaguna den zabaldegi horretan, hurbiltzen direnek musikaz disfrutatzeko zenbait taldeek antolatzen dituzten txosnekin batera, taldeen aktuazioak egon ohi dira eszenatoki nagusian. Mota desberdinetako taldeak kontratatzen dituzte urtero: erromeriak, pop-rock taldeak, momentu horretaraino ezagunak ez ziren taldeak... Portu Zaharreko jaien historian zehar parte hartu izan dutenen artean hauek dira lehenengo batean burura etortzen zaizkidanak: "amayur", "besterik gabe", "akelarre", "ukabilkada"... Orokorrean arrakasta handia eduki ohi dute ekitaldi hauek, gaueko zati handian zehar musika eskaintzen dutelako. Akelarre taldeak pasadan urtean eskainitako kontzertuaren bideo bat uzten dizuet hemen...

adin guztientzako jarduerak...

Azken sarreretan zehar, koadrilek txapelketan parte hartzeko egin beharreko frogen inguruan hitz egin dugu. Baina koadrila horien partaide ez direnak zer? Haientzat ere zeregina dago, noski! Jaiak irauten duten lau egunetan, jarduera ugari egon ohi da egunaren momentu guztietan. Goizean goiz, umeentzako puztarri eta jolasak egon ohi dira portu zaharreko aldapa erdian; Eguerdi aldera, helduentzako marmitako txapelketa arrakastatsua egon ohi da urtero eta sabela bete ondoren, janaria jeisteko erromeria antzekoa antolatzen da. Bertan, ausartek haien dantzaren inguruko ezagutzak aurkezten dituzte eta besteek inguruan geratzen dira musikaz gozatzeko. Arratsaldean, jan eta gero, gazteentzako ginkana modukoa antolatu ohi da aldapa erdian dagoen kioskoaren eremuan. Gazteek ere gauaz disfrutatzeko aukera eduki dezaten ere, haur-zinema eskaintzen ohi du udaletxeak, film infantil ezagunenak aurkeztuz.
Jarduera guzti hauen ostean, gazteek gehien disfrutatzen duten momentua heltzen da: gaua.


Beraz, ikusten denez, festazale guztientzako aukera anitzak daude lau egunetan zehar, bakoitzak nahiago duen eskaintza aukeratuko duelarik; nire aukera... nabaria da ezta?

" play back" ezaguna

Txapelketako garailea zein koadrila den erabakitzeko azken pausoa da. Jaietako azken bi egunetan izaten ohi da froga hau eta gaueko festa hasi baino lehen, derrigorrezko ohitura izaten da eszenatoki nagusira begira eseri eta ekitaldiaz gozatzea. Froga honetan koadrila bakoitzak bere aktuazio propioa antzeztu behar du herritar guztiten aurrean. Aktuazioek ez dute lehen eguneko jaitsierarekin zer ikusirik eduki behar, eta normalean urte horretako kanta edo telesaien bitxikeriekin erlazionaturik egoten dira. Egiten dituzten antzerkiak mota askotakoak izan ohi dira: modan dagoen kanta baten antzespen edo koreografia, haien istorio propioaren antzespena, (beti umore kutsuarekin)momentu horretan polemika izan duen pertsonai famatu baten imitazioa... Gauza da, gau hura berezia izaten ohi dela; "pijama eguna" bezainbeste ez bada ere. Gainontzeko beste egunetan festa beranduago hasten bada, gau horretan festazale guztiak lehenago jeisten dira bokata eta guzti azken froga primerako ikuspegitik ikusteko. Bilboko Aste Nagusian adibidez, herritar guztiak biltzen diren momentuetako bat su artifizialen jaurtiketa izaten da; gure kasuan, bada,momentu hau izan ohi da; sokamuturra, antzarrak eta koadriletako jeitsierarekin batera. Gaueko festari hasiera emateko era ezinhobea izaten da eta horregatik datozen urteetan azken froga hau ikustera animatzen zaituztet!

bai edo ez, itsasaldiaren arabera...

Portu Zaharreko jaietan ohikoak diren koadrilentzako frogen artean, ia denak urtero antolatzen dira 100% ziurtasunarekin, bat izan ezik: antzarrak. Honako froga hau, sokamuturrarekin batera jende gehien biltzen duena izaten dela esatera ausartuko nintzateke; bi kasuetan jaietarako eraikitzen diren armailak bete-beteak egoten direlako eta, kaiaren inguruko eremuan ere oso zaila izaten da lekua aurkitzea goiz jeitsi ezean. Euskal herriko beste hainbat herrietan ere ospatu ohi da; adibidez, Lekeition. Antzina, froga hau egiten hasi zirenean, benetazko ahateak erabiltzen zituzten eta froga aurrera zihoan bitartean gixajoak hil egiten ziren. Zorionez, gaur egun herri gehienetan saku edo poltsa antzekoa erabiltzen da; erabilpen berdina egiten duena baina noski, izaki bizidun baten zentzugabeko hilketa saihestuz. Lehen esan bezala, froga hau ospatu egingo da itsasaldiaren arabera. Gertatu izan da, zenbaitetan ospatu ezin izatea; kasu horietan bi konponbide asmatu zituzten: edo besterik gabe koadrilako kideei beste frogetan lortutako puntuen arabera baloratzen zitzaien; edo bestela, horren ordez, momentuan erabakitako beste txapelketa antolatzen zen. Nik gogoratzen dudala, bitan gertatu izan da ospatu ahal ezin izatea: orain dela 5 urte edo, eta aurtengoa. Egia esan pena handiarekin hartu genuen berria hasieran, azken finean, gure jaien froga izarra delako; baina gehienetan, horren ordez planteatzen diren frogak oso entretenigarriak izan ohi direnez, ez da hainbesterako izaten.

Zuek animatuko zinatekete lehenengo begiradan erraza dirudien froga honetan parte hartzen?